Her özgürlük hareketi heyecan uyandırır. Her haklı mücadele vicdanlarda yerini bulur. Kazanılmayan özgürlük mücadelesi de hemen hemen yoktur.

OrtadoÄŸu’da milyonlar ayaklanırken salt toplumsal olgu olarak bile heyecan duymamak mümkün deÄŸil. Son yüzyıllık OrtadoÄŸu tarihi savaÅŸlar, iÅŸgaller, sürgünler, yıkımlar ve altüst oluÅŸlar tarihi… Ä°mparatorluÄŸun parçalanması yüzlerce yıllık dengenin de altüst olması anlamına geldi. Avrupa sömürgeliÄŸinden kurtulmaya fırsat bulmadan yerli despotların pençesine düştü. Bu toprağın sam yeli gibi verimini, bereketini kavuran ruhuna aykırı ideolojiler fırtınasına yakalandı yahut tiranlıkların karabasan gibi ufku, umudu tüketen heyulasının altında ezildi. Baskılar, zindanlar öz yurdunda parya haline getirdi…

Müslüman Arap dünyasının ruhuna aykırı ideolojiler, farklı kılıflarda resmigeçit yaparken ya parti ya da kişi fetişinin meşruiyet elbisesi oldu.

Oryantalist okuma biçimi tam bu noktada çaÄŸdaÅŸ versiyonu ile devreye girdi: “Müslüman dünyadaki bu despotizm kültürlerinden (dinlerinden) kaynaklanıyor.” Oysa bu despotlara karşı her baÅŸkaldırı, bu eleÅŸtiriyi yapan siyasa tarafından ya da bunun desteÄŸi ile bastırıldı.

Oryantalizmin simetrik versiyonuna göre ise “Müslümanların sürekli ÅŸiddet ve terör üretiyor olmaları yine kültürlerinin sonucu.” Oysa yasal ÅŸartlarda siyasal taleplerini dile getiremeyen, siyasete katılım yolları kapatılmış kitlelere yer altına çekilmekten baÅŸka seçenek bırakılmamıştı. Siyasal ÅŸiddet baÅŸta Ä°slami hareketler olmak üzere pek çok siyasi akımı yeraltına iterek ÅŸiddetin doÄŸmasına neden olacaktı. Mısır örneÄŸi, 1928’den beri toplumun en yaygın, en meÅŸru hareketinin bastırılma, yeraltına itilme ve zindanlarda binlerce insanın hayatının karartılması hikayesidir.

Bu baskıcı siyasal dengenin nasıl ayakta durduğu, dünya sistemi içinde nasıl desteklenip meşruluk kazandığı bahsi malum.

“Arap Baharı” adı verilen, her eÄŸilimden insanın katıldığı ve despotik yönetimlerin gitmesinden baÅŸka ortak hedefi olmayan devrimler sürecinde oryantalizmin son modeli piyasaya sürüldü. Sanki Araplar ilk kez ayaklanıyor, kitlesel taleplerde bulunuyormuÅŸ gibi bir yaklaşım Batı medyasına yansıdı. Oysa yakın tarihler kanla bastırılmış nice direniÅŸlerin tarihidir. Burada yeni olan, bu kitleselliÄŸin oryantalist bakışı üretenlerce de destekleniyor olmasıydı.

Arap Baharı’nın olanca apolitik karakterine raÄŸmen daha önceki deneyimlerden farkı, deÄŸiÅŸik siyasal akımlardan büyük Arap kitleleri üzerinde bir ÅŸeyleri deÄŸiÅŸtirebilme umudu yeÅŸertmiÅŸ olmasıydı. Her durumda bastırılan, yeraltına itilen Ä°slami hareketler ilk kez legalleÅŸerek siyasi arenaya çıkma imkanını görür gibi oldular. Hala ürkek davransalar da ve hala “acaba geri dönüşü olur mu?” korkusu taşısalar da…

Geniş anlamıyla siyasal katılım ve temsil hakkı olmayan kitleler, dar anlamda da İslami hareketler; siyasetin ve ülkelerinin geleceğinin nasıl şekilleneceği konusunda belirleyici ve söz sahibi olduklarını hissetmeye başladılar. Nitekim Tunus seçimleri bunun ilk işareti oldu. Her ne kadar Mısır referandumunda çok düşük bir katılım olsa da seçimlerde bu devrim coşkusunun halk katmanlarına ne kadar yansıdığını test etme imkanımız olacak.

Buraya kadar her şey en azından kitle psikolojisi ve siyaset sosyolojisi açısından anlaşılabilir özellikler taşıdı.

Sorun; bundan sonraki süreçte devrimi şu ya da bu şekilde (iç ve dış faktörlerden daha önce yeterince bahsettim) buraya getiren İslami hareketlerin, İslamcıların iktidar denilen mekanizma karşısında verecekleri sınavda.

Olaya romantik yaklaşanlar için İslamcıların iktidara gelmeleri yeterli sayılıyor. Hiç kimse geçmişin daha iyi olduğunu söyleyemez. Ancak inşa edilmekte olan yarının, İslamcılar dahil olmak üzere farklı siyasi grupların temel hak ve özgürlük taleplerini ne kadar karşılayacağı sorusu önümüzde durmaktadır. Ülkelerin zenginliklerinin gerçek sahibi kim olacak mesela? Siyasetin kendisine meşruiyet kazandıran referans sistemi ne olacak?

Bir zamanlar Ä°slamcı kimliÄŸi öne çıkan kadrolar iktidarla yüzleÅŸtikçe farklı argümanlar devreye giriyor. Bir yanda tümüyle yıkılmayan ve derinlerde gücünü koruyan “establishment” diÄŸer tarafta uluslararası sistem, ÅŸu ya da bu ÅŸekilde siyaseti belirliyorlar. Ãœstelik özgürlük adına kurulan bu yeni yapılanmalar Ä°slamcı olarak nitelendirilerek geniÅŸ kitlelerde bir doyum duygusu oluÅŸturuyor.

Bu durum henüz siyaset sahnesine çıkan eski muhalifleri peşinen uzlaşmaya, taleplerini geri çekmeye zorlarken diğer taraftan da terörist damgasını her an yiyerek sistem dışına itilme tehdidiyle karşı karşıya bırakıyor. İslamcıların ya da diğer muhaliflerin şu an iktidara taşınmaları, taleplerinden vazgeçtikleri ya da küresel sistemin dayatmalarına direnmedikleri ölçüde mümkün görülüyor. Tunus örneğini çok iyi okumak gerek bu noktada.

Heyecanın yerini alabilecek, hem eleştirel bakışı hem hayatı değiştirebilme inancını diri tutarak farklı bir direniş ve öneri geliştirmenin gerektiği devredeyiz.

Ýlgili YazýlarDünya, Düşünce