Öncelikle ÅŸunu tespit etmek durumundayız; Ä°slam tarihinde, Avrupa’da olduÄŸu türden bir mezhep çatışması yaÅŸamamıştır. Ne tarihsel olarak ne de kültürel olarak OrtadoÄŸu’da mezhep çatışmasının temeli yoktur, zaman zaman ortaya çıkan çatışmalar arızidir. Bunun en somut örneÄŸi bizzat mezhep çatışmasının körüklenmeye baÅŸladığı Irak’tır. Tarihsel olarak ÅžiiliÄŸin merkezi olan bölgede Sünni ve Åžiilerin içiçeliÄŸi mezhep savaşı anlamında bir çatışmanın gerekçesi olmamıştır. Bu anlamda sekter ve etnik ayrım/çatışma modern hastalık olarak bölgenin yeni tanıştığı, tarihine ve toplumsal dokusuna yabancı yönelimlerdir.

Ä°ster Sünni-Åžii temelli bir sekter çatışma ister Arap-Kürt-Türk temelli bir etnik çatışmayı stratejik koz olarak kullanabilecek güçleri analiz etmeden niçin ve kim tarafından çıkarıldığı sorusuna cevap vermek mümkün deÄŸil. Ayrıca hem etnik ve hem sekter temelli çatışmanın çıkması her ne kadar kargaÅŸa demekse de öngörülen sonuçları bakımından etnik ve sekter karakterli çatışmalar ayrı ayrı deÄŸerlendirilmelidir. Dikkat edilirse Irak’ta, ÅŸu anda sekter/mezhebe dayalı bir çatışma tahrik edilirken etnik temelli bir çatışma çıkmış deÄŸil. Bu çerçevede tamamen muhtemel senaryolar üzerinde düşünmekte yarar var.

1- Irak’ın Åžii karakterli bir yapı kazanmasından rahatsız olan Zerkavi grubu gibi yabancı savaşçıların Åžiileri hedef alması mümkündür. Ancak bunların asıl amacı, Åžiileri din dışı-düşman gören din anlayışlarından çok Amerika’yı Irak’ta baÅŸarısız kılacak ortamın oluÅŸması için hedef seçebilirler. Amerika’yı bataklığa çekmek için onunla iÅŸbirliÄŸi yapan Åžiilere mezhep çatışmasına yol açacak bir saldırıda bulunmaları muhtemeldir.

2- Irak’ın parçalanmasına yol açacak geliÅŸmeden en fazla memnun olacak ülke Ä°srail’dir. Sekter ve etnik çatışma Ä°srail’in bölgede öne çıkmasını saÄŸlayacak stratejik avantaj saÄŸlayacaktır.

3- Amerika, Ä°ran etkisindeki Åžii unsurların öne çıkmasından rahatsız olmuÅŸtur. Daha çok dini önderliÄŸin etkisinde bir Åžii siyasi yapılanma Irak’ın yeniden yapılanmasına damgasını vuracak olması öngörülmeyen bir durumdur. Åžii ağırlıklı bir Irak bölgede yeni bir Åžii jeostratejik hattın ortaya çıkması anlamına gelecektir. Ä°ran, Irak, Lübnan, Suriye’deki Nusayri azınlık yönetimi, Körfez bölgesindeki önemli orandaki Åžii yoÄŸunluk bir araya geldiÄŸinde petrol bölgelerinin Åžii siyasetine teslim edilmesi anlamına gelmektedir. Bu da ister istemez Ä°ran’ı bölgede ve dünya petrol siyasetinde çok öne çıkaracak bir geliÅŸme demektir. Petrol kuÅŸağının radikalleÅŸme ihtimali olan Åžii etkisine girmesinden en çok rahatsızlık duyacak olan Amerika’dır.

4- Bölge ülkelerini doÄŸrudan etkileyecek bu geliÅŸme, Suudi Arabistan açısından ayrı bir anlam ifade etmektedir. Hem iç siyasi dengeler açısından hem de devletin resmi dini tutumu nedeniyle Irak’ta oluÅŸan Åžii ağırlıklı yeni yapılanmadan rahatsızlık duymaması düşünülemez.

5- ABD’nin tüm Sünnileri Baascı sayarak dışlamasının hata olduÄŸunu yeni fark ettiÄŸi anlaşılıyor. Bu noktada altı çizilmesi gereken husus ÅŸudur; Saddam yönetimi Sünni bir yönetim deÄŸildi, Åžiilikle alakası olmadığı gibi Sünni Ä°slam anlayışı ile de alakası yoktu. Olsa olsa laik, Stalinist bir despotizmi. ABD’nin Sünni grupları sürece dahil etme giriÅŸimleri ile Åžii hakimiyetini sarsacak sekter çatışmanın alevlenmesi arasındaki zamanlamaya dikkat…

6- Åžu soru olup bitenlerin anlaşılmasında önemlidir: Åžii-Sünni çatışması bir anda yükselirken, en az onun kadar hassas baÅŸka bir gerilim alanı olan etnik farklılık nasıl oluyor çatışmaya dönüşmüyor? Amerika’yla iÅŸbirliÄŸi konusunda Åžiilerden daha ileri giden, adeta Ä°srail’in stratejik müttefiki olan Kuzey Irak’taki oluÅŸumun Arap-Kürt çatışmasına yol açmaması nasıl açıklanabilir?

7- Irak’ta, Amerika ile küresel rekabet içinde olan ama onunla doÄŸrudan hesaplaÅŸmaktan (ÅŸimdilik) kaçan güç/ler de çatışmaktadır. Her birinin farklı stratejileri vardır. Ve ABD ıraklıların canı ve kanı pahasına böylesi bir mücadele alanı oluÅŸturmuÅŸtur.

8- Sonuç olarak, Irak’ta yükselen mezhep çatışması ABD açısından Åžii etkisini zayıflatmakla sınırlı kalması istenecektir; Zerkavi türü marjinal gruplar ise Amerika’yı bataklığa çekecek her türlü çatışmayı tahrik edebilirler.

Ýlgili YazýlarDünya, Siyaset